Środowisko, w którym żyjemy, stres, dym papierosowy, spaliny, zła dieta, narażają nas na wpływ różnych szkodliwych substancji. Zaliczamy do nich aktywne formy tlenu, tzw. wolne rodniki. Nie raz już pewnie o nich słyszeliście i wiecie, że są przyczyną uszkodzeń i mutacji komórek a te z kolei przyczyniają się do chorób układu naczyniowego, nerwowego, rozwoju nowotworów, przyspieszonego starzenia, miażdżycy, cukrzycy itd. Żeby zmniejszyć skutki działania wolnych rodników, potrzebujemy antyoksydantów, a te znajdziemy w owocach. Najwięcej antyoksydantów jest w owocach o ciemnym zabarwieniu. Związki zawarte w czarnych owocach oczyszczają organizm z toksyn, wzmacniają ściany naczyń krwionośnych, zmniejszają napięcie nerwowe, uodparniają skórę na szkodliwe działanie promieni UV.
Kolejny raz z pomocą spieszą nam rośliny.
Poniżej mały przegląd czarnych sprzymierzeńców i wskazówki jak je uprawiać:
Czarne porzeczki
są jednym z najbogatszych źródeł witaminy C spośród owoców. Zawierają również witaminę PP i E oraz niacyny. Te ostatnie wpływają na utrzymanie prawidłowego metabolizmu energetycznego. Porzeczka to także źródło potasu (322 mg na 100 g owoców), który wzmaga prawidłowe działanie mięśni.
Porzeczki wyśmienicie smakują świeże, ale można je także mrozić i robić z nich przetwory. Zawierają dużo pektyny, co sprawia, że podczas robienia dżemów nie potrzebujemy żadnych zagęszczaczy (typu: cukier żelujący).
Jednocześnie jest to krzew, który nie jest wymagający. Z powodzeniem można go posadzić na każdej działce. Posiadacze balkonów również mogą się pokusić o jego uprawę pojemnikową.
Odmiany dobrze smakujące: Bona, Gofert, Tisel
Aronia
jest znana z właściwości obniżania ciśnienia krwi. To antidotum na choroby cywilizacyjne: nadciśnienie, miażdżycę, nowotwory i schorzenia oczu.
Posiada też dużo antocyjanów oraz witamin P, C, B2, B3, B9 oraz witaminę E.
Nie jest wymagająca w uprawie. Znosi nawet ciężkie, kamieniste gleby. Preferuje miejsca słoneczne, ale w półcienistych też sobie radzi. Nie wymaga skomplikowanych zabiegów pielęgnacyjnych, ale warto stosować cięcie pielęgnacyjne. Aronia jest odporna na szkodniki i choroby, dlatego nadaje się do upraw ekologicznych (nie musimy używać chemii). Z jej owoców możemy zrobić soki, dżemy i nalewki. Wcześniej jednak należy przemrozić ja w zamrażarce przez 48 h. Zabieg ten sprawia, że owoce tracą swój cierpki smak i możemy uzyskać z nich więcej soku. Z suszonej aronii zimą można przygotować herbaty.
Aronię zbieramy pod koniec lata, kiedy liście aronii przebarwiają się na kolor złocisty i pomarańczowy. Jest to znak, że na krzewach są już dojrzałe owoce (zwykle jest to początek sierpnia). Od tego momentu powinniśmy odczekać jeszcze ok. 2 tygodnie dla pewności, że owoce nadają się do zbioru.
NALEWKA Z ARONII
1,5 kg owoców aronii
400 sztuk (ok. 30 dkg) liści wiśni
1,5 kg cukru
3 l wody
1 l spirytusu
Przed zrobieniem nalewki, owoce aronii zamrażamy. Po 48 h wkładamy je razem z liśćmi wiśni do dużego garnka i gotujemy pod przykryciem około 20 minut. Garnek zdejmujemy z ognia, przecedzamy, a następnie dodajemy cukier i kwasek cytrynowy. i odstawiamy na dobę. Jeszcze raz zagotowujemy przez moment. Po wystudzeniu dodajemy spirytus. Przelewamy do szczelnie zamkniętego naczynia i odkładamy na jakiś czas do piwnicy.
Bez czarny
Owoce czarnego bzu zawierają sporo cennych substancji: m.in. antocyjany, pektyny, garbniki, kwasy owocowe, witaminy (szczególnie dużo witaminy C i prowitaminę A) oraz sole mineralne. Mają właściwości: napotne, moczopędne, przeciwbólowe i lekko przeczyszczające. Są wykorzystywane w leczeniu m.in. przeziębień. Pomagają usuwać z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii i toksyny. Czarny bez może być też stosowany w stanach zapalnych żołądka i jelit.
Owoce należy zbierać dojrzałe, bo w niedojrzałych są substancje szkodliwe. Gotowe do zbioru są zwykle w sierpniu.
Owoce są jadalne po obróbce termicznej, gdyż wtedy tracą toksyczne właściwości.
Bez czarny rośnie na obrzeżach lasów, na nieużytkach, przy rowach. Ważne, aby zbierać go z miejsc oddalonych od zanieczyszczonego powietrza, np. drogi.
Jeśli, ktoś zdecyduje się na uprawę czarnego bzu w ogrodzie to pamiętajmy, że najlepiej rośnie w glebie żyznej o pH 5,5-6,5, choć trzeba przyznać, że nie jest wymagający i poradzi sobie na większości stanowisk. Krzewy warto silnie ciąć każdego roku. Powinno się usuwać pędy starsze niż 3-letnie.
Borówka amerykańska
zaliczana jest do najbogatszych źródeł związków o działaniu przeciwutleniającym, przede wszystkim dzięki zawartości różnego rodzaju związków fenolowych (najwięcej antocyjanów znajduje się w skórce. Ponadto jest źródłem makroelementów, takich jak np. fosfor, który pomaga w utrzymaniu zdrowych kości.
Owoce borówki amerykańskiej zawierają także garbniki, które działają przeciwbakteryjnie. Poza tym błonnik i antyoksydanty zawarte w borówce amerykańskiej biorą udział w usuwaniu z organizmu toksyn i szkodliwych produktów przemiany materii.
Liczne badania dowodzą, że może poprawiać pamięć i wzrok oraz zapobiegać nadciśnieniu. Dzięki zawartości fitoestrogenów i kwasu elagowego może pomagać w profilaktyce niektórych chorób nowotworowych.
Kiedy zbieramy?
Jeśli zdecydujemy się na krzewy o różnych odmian, owoce możemy zbierać przez większą część lata, ale trzeba pamiętać, że borówka jest wymagająca w uprawie. Potrzebuje kwaśnej gleby i stale wilgotnego podłoża. Niezbędne jest też przycinanie krzewów i nawożenie ich.
Jagoda kamczacka
Owoce jagody kamczackiej są źródłem witaminy C i witamin z grupy B. Zawierają też magnez, fosfor wapń i potas oraz antocyjany i flawonoidy. Mają zdolność obniżania ciśnienia tętniczego i zmniejszają ryzyko zawału serca. Pomagają zapobiegać anemii, spowalniają rozwój jaskry, a także wspomagają układ pokarmowy.
Krzewy jagody kamczackiej preferują glebę żyzną o wysokiej zawartości wapnia, toleruje suszę i zasolenie.
Aby pobudzić krzewy do wypuszczania nowych krzewów i wiązania się kwiatów, należy stosować cięcie prześwietlające.
Zbieramy od połowy V do końca czerwca.
Jeżyna
Jeżyny wspomagają pracę układu krążenia, mogą być pomocne w zapobieganiu chorób oczu, łagodzi objawy PMS i menopauzy. Ma niski indeks glikemiczny dlatego może być spożywana przez diabetyków.
Owoce jeżyny możemy zbierać z krzewów dziko rosnących zwykle gdzieś w okolicy lasów. Możemy też posadzić jeżynę bezkolcową w ogrodzie. Owocuje ona na pędach dwuletnich, a jej owoce są większe od tych rosnących dziko. Powinniśmy zapewnić jej podpory. Pędy po owocowaniu należy przycinać na wysokość ok. 1 m.
Świdośliwa
Owoce przypominają w smaku borówkę. W ich skórce znajdują się przeciwutleniacze, które walczą z wolnymi rodnikami. Owoce świdośliwy bogate są także w minerały, magnez, potas i witaminy z grupy B.
Owoce są słodkie, nadają się do produkcji dżemów czy nalewek.
Świdośliwa dojrzewa pod koniec VI.
Krzewy rosną dobrze na większości glebach. Preferują stanowiska słoneczne, ale poradzą sobie w lekkim cieniu.
Malina czarna
Owoce maliny czarnej mają znacznie wyższy potencjał antyoksydacyjny niż maliny czerwonej. Podobnie jest z zawartością antocyjanów. Malina czarna ma ich 5 razy więcej niż czerwona. Owoce malin są bogatym źródłem makroelementów, w tym potasu, wapnia, magnezu i cynku. Jednocześnie w wyższych stężeniach w owocach maliny czarnej występują miedź i żelazo. Owoce dojrzewają w lipcu.
Krzewy preferują stanowisko słoneczne i przepuszczalne gleby. Należy wycinać pędy, które owocowały.
Odmiany: Litacz, Bristol, Jewel powinny być prowadzone przy podporach.
Wiem, że wszystkie te owoce można kupić w sklepach, ale można też mieć je pod ręką, na własnym ogródku. Bez względu na wielkość działki, zawsze można znaleźć nawet niewielki kawałek ziemi pod uprawę roślin jagodowych. Sadzi się je w niewielkich odstępach, a jeśli właściwie je formujemy, nie osiągają dużych rozmiarów. Z jednego krzewu agrestu lub porzeczki można zebrać nawet 4-5 kg owoców. Oczywiście, nie w pierwszych latach po posadzeniu. Na założenie jagodnika najlepiej nadają się miejsca słoneczne. W cienistych wiele gatunków słabo plonuje, a owoce mogą być cierpkie. Należy pamiętać, aby krzewy nawzajem się nie zacieniały. Jeśli mamy naprawdę niewiele miejsca możemy zdecydować się na formy szczepione. Pod nimi możemy posadzić truskawki lub poziomki. Ich dodatkowym atutem jest wygląd. Nawet w ogrodach typowo ozdobnych będą stanowić ciekawy element kompozycji. Owoce jagodowe doskonale nadają się także do uprawy pojemnikowej. Nie ma więc przeszkód, żeby dostęp do własnych owoców mieć na balkonie.
